బెరిబెరి: రకాలు, లక్షణాలు, కారణాలు, చికిత్స మరియు నివారణ

విటమిన్లు అనేవి మన శరీరానికి చాలా తక్కువ మోతాదులో అవసరమయ్యే సూక్ష్మ పోషకాలు. ఇవి మన శరీరం యొక్క సరైన ఎదుగుదల, అభివృద్ధి మరియు జీవక్రియలకు (metabolism) చాలా అవసరం. విటమిన్లు లేకపోతే మన శరీరంలోని అనేక కీలక విధులు సక్రమంగా పనిచేయవు.మనం తీసుకునే ఆహారంలో కార్బోహైడ్రేట్లు, ప్రోటీన్లతో పాటు విటమిన్లు కూడా ముఖ్యమైన పోషకాలు. అయితే, వీటిని మన శరీరం సొంతంగా ఉత్పత్తి చేసుకోలేదు (కొన్ని మినహా), కాబట్టి మనం వాటిని ఆహారం లేదా పోషక సప్లిమెంట్ల ద్వారా తీసుకోవాలి. ఒకవేళ మనం తీసుకునే ఆహారంలో విటమిన్లు మన శరీరానికి సరిపోకపోతే విటమిన్ లోపం కలుగుతుంది. విటమిన్ లోపం వలన వివిధ రకాలైన వ్యాధులు కలగవచ్చు.

బెరిబెరి అంటే ఏమిటి?

విటమిన్ B1ని థయామిన్ అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది బి-కాంప్లెక్స్ విటమిన్లలో ఒక భాగం. ఇది మనం తీసుకునే కార్బోహైడ్రేట్లు, కొవ్వులు, మరియు ప్రోటీన్‌లను జీర్ణం చేయడంలో సహాయపడుతుంది. ముఖ్యంగా, మెదడు మరియు నాడీ వ్యవస్థ సరిగ్గా పనిచేయడానికి అవసరమైన శక్తిని అందిస్తుంది. విటమిన్ B1 (థయామిన్) లోపం వల్ల వచ్చే ఒక తీవ్రమైన ఆరోగ్య సమస్య బెరిబెరి. థయామిన్ లోపం వల్ల శరీరంలోని ప్రధాన వ్యవస్థలైన నాడీ వ్యవస్థ, గుండె మరియు జీర్ణ వ్యవస్థ పనితీరు మందగిస్తుంది.

బెరిబెరి రకాలు

బెరిబెరి వ్యాధిలో కనిపించే రెండు ప్రధాన రకాలైన డ్రై బెరిబెరి (Dry Beriberi) మరియు వెట్ బెరిబెరి (Wet Beriberi) గురించి కింద వివరంగా తెలుపబడినది.

• డ్రై బెరిబెరి (Dry Beriberi)
  ఈ రకం బెరిబెరి ప్రధానంగా నాడీ వ్యవస్థను ప్రభావితం చేస్తుంది. థయామిన్ లోపం వల్ల శరీరంలోని నాడులు దెబ్బతిని, వాటి పనితీరు తగ్గిపోతుంది. ఇది దీర్ఘకాలికంగా నెమ్మదిగా అభివృద్ధి చెందుతుంది. ఈ పరిస్థితిలో, నరాల బలహీనత, కండరాల క్షీణత మరియు నడిచేటప్పుడు సమతుల్యత కోల్పోవడం వంటి సమస్యలు వస్తాయి. చికిత్స చేయకపోతే, ఇది శాశ్వత నరాల నష్టానికి దారితీయవచ్చు.
• వెట్ బెరిబెరి (Wet Beriberi)
  ఈ రకం బెరిబెరి ప్రధానంగా గుండె మరియు రక్త ప్రసరణ వ్యవస్థను ప్రభావితం చేస్తుంది. ఇది చాలా వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతుంది మరియు చికిత్స చేయకపోతే ప్రాణాంతకం కావచ్చు. థయామిన్ లోపం వల్ల గుండె కండరాలు బలహీనపడి, రక్తాన్ని సమర్థవంతంగా పంప్ చేయలేవు. దీనివల్ల గుండె వేగంగా కొట్టుకోవడం, శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బంది మరియు శరీరంలో వాపు (ఎడెమా) వంటి సమస్యలు తలెత్తుతాయి. ఈ పరిస్థితి చివరికి గుండె వైఫల్యానికి దారితీయవచ్చు.

బెరిబెరి లక్షణాలు

బెరిబెరి రెండు ప్రధాన రకాలుగా ఉంటుంది, వాటి లక్షణాలు కూడా వేర్వేరుగా ఉంటాయి. ఈ వ్యాధి లక్షణాలను ఇక్కడ వివరంగా తెలుసుకుందాం.

డ్రై బెరిబెరి (Dry Beriberi) లక్షణాలు

• నరాల బలహీనత: ఈ లక్షణం నాడులు దెబ్బతినడం వల్ల వస్తుంది. దీనివల్ల మొదట చేతులు, కాళ్ళలో తిమ్మిరి, మంట లేదా సూదులతో పొడిచినట్లు అనిపిస్తుంది. ఈ తిమ్మిరి మొదట వేళ్ళ నుంచి మొదలై క్రమంగా పైకి పాకుతుంది. తీవ్రమైన సందర్భాలలో, స్పర్శను కోల్పోవడం కూడా జరగవచ్చు.
• కండరాల క్షీణత : విటమిన్ B1 లోపం వల్ల కండరాలకు శక్తి అందదు. దీనివల్ల కండరాలు బలహీనంగా మారి, క్రమంగా సన్నబడిపోతాయి. ఈ బలహీనత వల్ల నడక కష్టం అవుతుంది.
• నడకలో ఇబ్బందులు : కండరాలు బలహీనపడటం మరియు నరాల పనితీరు తగ్గడం వల్ల నడిచేటప్పుడు అస్థిరంగా అనిపించడం, సమతుల్యత కోల్పోవడం జరుగుతుంది. ముఖ్యంగా తిమ్మిరి కలిగినప్పుడు కాళ్ళకు స్పర్శ తెలియని సందర్భంలో మనం నడవడానికి ప్రయత్నం చేసినా నడవలేకపోవచ్చు.
• మానసిక సమస్యలు: థయామిన్ మెదడు పనితీరుకు చాలా అవసరం. దాని లోపం వల్ల జ్ఞాపకశక్తి తగ్గిపోవడం, గందరగోళం, ఏకాగ్రత లోపించడం సమస్యలు కలుగుతాయి.

వెట్ బెరిబెరి (Wet Beriberi) లక్షణాలు

• గుండె వేగంగా కొట్టుకోవడం : గుండె కండరాల బలహీనత వల్ల రక్తాన్ని సమర్థవంతంగా పంప్ చేయలేకపోతుంది. దీనివల్ల గుండె వేగంగా కొట్టుకుంటుంది.
• శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బందులు: గుండె బలహీనపడటం వల్ల ఊపిరితిత్తులలో రక్తం పేరుకుపోతుంది. దీనివల్ల శారీరక శ్రమ చేసినప్పుడు లేదా పడుకున్నప్పుడు శ్వాస తీసుకోవడం కష్టం అవుతుంది.
• శరీరంలో వాపు (Edema): గుండె రక్తాన్ని సరిగా పంప్ చేయకపోవడం వల్ల రక్తనాళాల నుంచి రక్తం బయటకు వచ్చి కణజాలాలలో పేరుకుపోతుంది. దీనివల్ల కాళ్లు, పాదాలు మరియు ఇతర శరీర భాగాలలో వాపు వస్తుంది. వేలితో నొక్కితే ఆ భాగం లోపలికి వెళ్లి తిరిగి సాధారణ స్థితికి రావడానికి సమయం పడుతుంది.
• గుండె బలహీనత : ఈ లక్షణాలు తీవ్రమైతే, గుండె రక్తాన్ని పంప్ చేసే సామర్థ్యాన్ని పూర్తిగా కోల్పోయి గుండె వైఫల్యానికి దారితీస్తుంది. ఇది అత్యంత ప్రమాదకరమైన పరిస్థితి.

ఈ లక్షణాలు ఏవి కనిపించినా, అది బెరిబెరి వ్యాధి కావచ్చు. వీలైనంత త్వరగా వైద్యుడిని సంప్రదించడం చాలా ముఖ్యం.

బెరిబెరి సాధారణ లక్షణాలు

బెరిబెరి వ్యాధిలో కనిపించే సాధారణ లక్షణాలను ఇక్కడ వివరంగా చూద్దాం. ఈ లక్షణాలు డ్రై బెరిబెరి (Dry Beriberi) మరియు వెట్ బెరిబెరి (Wet Beriberi) రకాలు రెండింటిలోనూ కనిపించవచ్చు.

• అలసట మరియు బలహీనత : బెరిబెరిలో కనిపించే అతి ముఖ్యమైన లక్షణం అలసట. విటమిన్ B1 (థయామిన్) లోపం వల్ల మన శరీరం ఆహారాన్ని శక్తిగా మార్చలేదు. దీనివల్ల శరీరం మరియు కండరాలు బలంగా ఉండటానికి అవసరమైన శక్తి లభించదు. అందుకే నిరంతరం అలసటగా, శక్తి లేనట్లుగా అనిపిస్తుంది. ఈ అలసట వల్ల రోజువారీ పనులు చేసుకోవడం కూడా కష్టమవుతుంది.
• ఆకలి లేకపోవడం : థయామిన్ జీర్ణ వ్యవస్థ పనితీరుకు చాలా అవసరం. థయామిన్ లోపం ఉండడం వలన మనం తీసుకునే ఆహారం జీర్ణమవ్వడంలో చాలా ఆలస్యం అవుతుంది. దీని వలన ఎల్లప్పుడూ కడుపు నిండిన భావన ఉంటుంది. దాని లోపం వల్ల ఆకలి తగ్గిపోతుంది. ఇది మరింత పోషకాహార లోపానికి దారితీస్తుంది.
• బరువు తగ్గడం : ఆకలి తగ్గడం మరియు ఆహారం నుంచి శక్తిని గ్రహించలేకపోవడం వల్ల బరువు క్రమంగా తగ్గుతుంది. ఇది వ్యాధి మరింత ముదిరిపోవడానికి ఒక సంకేతం.
• మానసిక సమస్యలు : థయామిన్ మెదడు మరియు నాడీ వ్యవస్థకు అవసరమైన శక్తిని అందిస్తుంది. దీని లోపం వల్ల మెదడు పనితీరులో మార్పులు వస్తాయి. దీనివల్ల గందరగోళం ఉండడం, జ్ఞాపకశక్తి తగ్గిపోవడం, మరియు ఏకాగ్రత లోపించడం వంటి లక్షణాలు కనిపిస్తాయి. కొన్ని సందర్భాల్లో, చిరాకు లేదా నిస్సత్తువగా అనిపించవచ్చు.
• వాంతులు: బెరిబెరిలో జీర్ణ వ్యవస్థ ప్రభావితం కావడం వల్ల వాంతులు కూడా రావచ్చు. ఈ వాంతులు మరింత పోషకాహార లోపానికి దారితీస్తాయి, ఇది పరిస్థితిని మరింత తీవ్రతరం చేస్తుంది.

విటమిన్ B1 లోపం వల్ల వచ్చే ఈ లక్షణాలు మీకు కనిపిస్తే, అది బెరిబెరి కావచ్చు. వీలైనంత త్వరగా వైద్యుడిని సంప్రదించడం చాలా ముఖ్యం. ఎందుకంటే ప్రారంభంలో చికిత్స చేస్తే ఈ వ్యాధిని సులభంగా నయం చేయవచ్చు.

బెరిబెరి కారణాలు

బెరిబెరి అనేది ప్రధానంగా విటమిన్ B1 (థయామిన్) లోపం వల్ల వచ్చే ఒక వ్యాధి. థయామిన్ లోపానికి దారితీసే అనేక కారణాలు ఉన్నాయి. అవి ఆహారపు అలవాట్లు, వైద్య పరిస్థితులు మరియు జీవనశైలికి సంబంధించినవి కావచ్చు.

• పాలిష్ చేసిన బియ్యం: ఇది బెరిబెరికి అత్యంత సాధారణ కారణం. థయామిన్ ఎక్కువగా బియ్యం పొట్టు (bran)లో ఉంటుంది. బియ్యాన్ని పాలిష్ చేసినప్పుడు ఆ పొట్టు పోతుంది, దీనివల్ల థయామిన్ శాతం గణనీయంగా తగ్గుతుంది. ఈ కారణం వలన బెరిబెరి సమస్య కలుగుతుంది.
• ప్రాసెస్ చేసిన ఆహారాలు: ప్రాసెస్ చేసిన ఆహారాలు, మరియు శుద్ధి చేసిన చక్కెర ఎక్కువగా ఉన్న ఆహారాలలో థయామిన్ చాలా తక్కువగా ఉంటుంది. ఈ ఆహారాలను తరచుగా తీసుకోవడం వలన మన శరీరానికి కావాల్సిన థయామిన్ అందకపోవడం జరుగుతుంది.
• పోషకాహార లోపం : మనం తీసుకునే ఆహారంలో సరైన పోషకాలు లేకపోవడం వలన థయామిన్ లోపం కలగవచ్చు, ఈ కారణంగానే బెరిబెరి వస్తుంది.
• థయామినేజ్ అధికంగా ఉండే ఆహారాలు: పచ్చి చేపలు, షెల్ఫిష్ మరియు కొన్ని రకాల టీలలో థయామినేజ్ అనే ఎంజైమ్ ఉంటుంది, ఇది శరీరంలో థయామిన్‌ను నాశనం చేస్తుంది.
• ఆల్కహాల్ : దీర్ఘకాలికంగా ఆల్కహాల్ ఎక్కువగా తీసుకునేవారిలో బెరిబెరి వచ్చే ప్రమాదం చాలా ఎక్కువ. ఆల్కహాల్ శరీరం థయామిన్‌ను గ్రహించడాన్ని మరియు నిల్వ చేయడాన్ని అడ్డుకుంటుంది. దీనివల్ల థయామిన్ లోపం ఏర్పడి బెరిబెరి రావడానికి కారణం అవుతుంది.
• జీర్ణ సమస్యలు: క్రోన్స్ వ్యాధి, సెలియాక్ వ్యాధి (Celiac disease) వంటి జీర్ణ సంబంధిత సమస్యలు లేదా కడుపు, పేగులకు సంబంధించిన శస్త్రచికిత్సలు చేయించుకున్నవారిలో ఆహారం నుండి థయామిన్ ఉన్నప్పటికీ కూడా దానిని శరీరం గ్రహించకపోవచ్చు. ఫలితంగా ఈ సాసమస్యలు బెరిబెరికు కారణం అవుతాయి.
• మూత్రపిండాల వ్యాధులు: డయాలసిస్ చికిత్స చేయించుకునేవారిలో కూడా థయామిన్ లోపం వచ్చే అవకాశం ఉంది.
• గర్భిణీ స్త్రీలు మరియు బాలింతలు: గర్భధారణ సమయంలో, ముఖ్యంగా తీవ్రమైన వాంతులు ఎక్కువగా అయితే గర్భిణీ స్త్రీలలో థయామిన్ లోపం రావచ్చు. అలాగే, థయామిన్ లోపం ఉన్న తల్లుల నుంచి పాలు తాగే శిశువులకు కూడా బెరిబెరి వచ్చే ప్రమాదం ఉంది.
• హైపర్ థైరాయిడిజం: ఈ పరిస్థితిలో శరీరం మెటబాలిజం వేగంగా ఉంటుంది, దీనివల్ల థయామిన్ అవసరం పెరుగుతుంది. అవసరానికి తగ్గట్టుగా థయామిన్ అందకపోతే బెరిబెరి కలుగుతుంది.
• జన్యుపరమైన లోపాలు : ఇది చాలా అరుదుగా వస్తుంది. శరీరంలో థయామిన్ గ్రహించడాన్ని నిరోధించే జన్యుపరమైన లోపాలు ఉన్నవారిలో ఈ పరిస్థితి కనిపిస్తుంది.

బెరిబెరి నిర్ధారణ పరీక్షలు

బెరిబెరిను నిర్ధారించడానికి రక్తపరీక్షలు, మూత్ర పరీక్షలు మరియు కొన్ని సందర్భాలలో శారీరక పరీక్ష అవసరం అవుతాయి. వాటి గురించి ఇక్కడ వివరంగా తెలుసుకుందాం.

• శారీరక పరీక్షలు: బెరిబెరి సమస్య ఉన్నవారిలో థయామిన్ లోపం వలన కాళ్ళు మరియు చేతుల వాపు (ఎడెమా) ఏర్పడవచ్చు. దీనితో పాటుగా తిమ్మిర్లు, స్పర్శ లాంటి లక్షణాలను తెలుసుకోవడానికి ఆయా అవయవాలను తాకి పరీక్షించవచ్చు.
• రక్తపరీక్ష : రక్తంలో ఉండే థయామిన్ స్థాయిని తెలుసుకోవడం ద్వారా మన శరీరంలో థయామిన్ లోపం ఉందా, లేదా అని నిర్ధారిస్తారు. ట్రాన్స్‌కెటోలేజ్ యాక్టివిటీ మరియు థయామిన్ పైరోఫాస్ఫేట్ పరీక్షలు కూడా రక్తపరీక్షలో భాగమే.
• ట్రాన్స్‌కెటోలేజ్ యాక్టివిటీ : ఇది రక్తంలో థయామిన్ స్థాయిని పరోక్షంగా కొలిచే అత్యంత సాధారణ పరీక్ష. థయామిన్ లోపం ఉంటే ఈ ఎంజైమ్ స్థాయి తక్కువగా ఉంటుంది.
• థయామిన్ పైరోఫాస్ఫేట్ పరీక్ష: ఈ పరీక్ష రక్తంలో థయామిన్ పైరోఫాస్ఫేట్ స్థాయిని నేరుగా తెలియజేస్తుంది.
• మూత్రపరీక్ష: మూత్రంలో ఎంత థయామిన్ విడుదల అవుతుందో ఈ పరీక్ష ద్వారా తెలుస్తుంది. థయామిన్ లోపం ఉన్నవారిలో మూత్రంలో థయామిన్ స్థాయి తక్కువగా ఉంటుంది.

బెరిబెరి చికిత్స మరియు నివారణ పద్ధతులు

బెరిబెరి చికిత్స ప్రధానంగా విటమిన్ B1 (థయామిన్) లోపాన్ని సరిదిద్దడంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ వ్యాధికి చికిత్స సులభం, కానీ సరైన సమయంలో చికిత్స చేయకపోతే తీవ్రమైన ఆరోగ్య సమస్యలకు దారితీయవచ్చు. బెరిబెరి చికిత్స పద్దతులను ఇక్కడ వివరంగా తెలుసుకోవచ్చు.

విటమిన్ B1 సప్లిమెంట్స్ (Vitamin B1 Supplements):

• ఓరల్ సప్లిమెంట్స్: సాధారణంగా, వైద్యులు థయామిన్ టాబ్లెట్లు లేదా క్యాప్సూల్స్ నోటి ద్వారా తీసుకోవాలని సూచిస్తారు. ఇది తేలికపాటి లక్షణాలు ఉన్నవారికి సరిపోతుంది.
• ఇంజెక్షన్లు: బెరిబెరి సమస్య తీవ్రంగా ఉన్నవారికి, థయామిన్‌ను ఇంజెక్షన్ రూపంలో ఇస్తారు. ఇది వేగంగా రక్తంలో కలిసిపోయి, వెంటనే ప్రభావం చూపుతుంది. ముఖ్యంగా వెట్ బెరిబెరి లేదా మెదడుకు సంబంధించిన సమస్యలు ఉన్నవారికి ఈ పద్ధతిని ఉపయోగిస్తారు.

ఆహార మార్పులు

• థయామిన్ అధికంగా ఉండే ఆహారాలు: చికిత్సతో పాటు, థయామిన్ ఎక్కువగా ఉండే ఆహారాలను తీసుకోవడం ముఖ్యం. తృణధాన్యాలు, బ్రౌన్ రైస్ (దంపుడు బియ్యం), పప్పులు, నట్స్, బీన్స్, బఠానీలు, మాంసం మరియు కొన్ని రకాల చేపలు తినడం మంచిది.
• ప్రాసెస్ చేసిన ఆహారాలు మానేయడం: ప్రాసెస్ చేసిన ఆహారాలు, తెల్లపిండితో చేసిన పదార్థాలు, మరియు అధిక చక్కెర ఉన్న ఆహారాలకు దూరంగా ఉండాలి, ఎందుకంటే వాటిలో థయామిన్ శాతం తక్కువగా ఉంటుంది.

జీవనశైలి మార్పులు :

• ఆల్కహాల్ మానేయడం: ఆల్కహాల్ తీసుకోవడం వలన మన శరీరంలో అనేక ఆరోగ్య సమస్యలు కలగడానికి కారణం అవుతుంది. ఆల్కహాల్ ఎక్కువగా తీసుకోవడం వలన అది శరీరంలో థయామిన్ విటమిన్ పనితీరును నియంత్రిస్తుంది. ఆల్కహాల్ మానడం వలన థయామిన్ సక్రమంగా శరీరానికి అందుతుంది మరియు దీని వలన బెరిబెరి రాకుండా వివరించవచ్చు.
• జీర్ణ సమస్యలకు చికిత్స: జీర్ణ వ్యవస్థలో థయామిన్ గ్రహించడాన్ని అడ్డుకునే వ్యాధులు ఉంటే వాటికి చికిత్స తీసుకోవాలి. ఈ చికిత్స ద్వారా థయామిన్ లోపాన్ని అరికట్టి బెరిబెరి సమస్యను తగ్గించవచ్చు.

వైద్యులను ఎప్పుడు సంప్రదించాలి?

బెరిబెరి సమస్యను లక్షణాలను బట్టి ముందే గుర్తించగలితే జీవనశైలి మార్పులు మరియు టాబ్లెట్స్ లేదా ఇంజెక్షన్ వాడకంతో తగ్గించవచ్చు. ఒకవేళ ఈ చికిత్స ఆలస్యం అయితే అది కొన్ని తీవ్రమైన సమస్యలకు కారణం అవుతుంది. ముఖ్యంగా గుండె సంబంధిత సమస్యలు, శ్వాస సంబంధిత సమస్యలు తీవ్రమైతే ప్రాణాలకు ప్రమాదం కలగవచ్చు. కాబట్టి బెరిబెరి లక్షణాలు కనిపించినప్పుడు మొదట్లోనే వైద్యులను సంప్రదించడం అవసరం.

బెరిబెరి సమస్యకు చికిత్స అందించడానికి యశోద హాస్పిటల్స్ లో అత్యంత అనుభవజ్ఞులైన వైద్యులు మీకు అందుబాటులో ఉన్నారు. మీరు బెరిబెరి లక్షణాలతో బాధపడుతున్నట్లు ఐతే చికిత్స కోసం వెంటనే యశోద వైద్యులను సంప్రదించండి.

మీ ఆరోగ్య సంరక్షణ గురించి ఏవైనా సందేహాలు ఉన్నాయా? సహాయం చేయడానికి మేము సిద్దంగా ఉన్నాము! మా అనుభవంతులైన నిపుణుల సలహా కొరకు +918065906165 కి కాల్ చేయగలరు.