ఉదరకుహర వ్యాధి : కారణాలు, లక్షణాలు, చికిత్స

ఉదరకుహర వ్యాధి అంటే ఏమిటి?

ప్రోటీన్ అనేది మన శరీర నిర్మాణంలో మరియు పనితీరులో కీలక పాత్ర పోషించే ఒక ముఖ్యమైన పోషకం. ప్రోటీన్లు అనేవి చిన్న చిన్న యూనిట్లయిన అమైనో ఆమ్లాలతో ఏర్పడతాయి. మానవ శరీరానికి సుమారు 20 రకాల అమైనో ఆమ్లాలు అవసరం, వీటిలో కొన్ని శరీరం ఉత్పత్తి చేయగలదు, మరికొన్ని ఆహారం ద్వారానే తీసుకోవాలి. కండరాలు, చర్మం, జుట్టు మరియు గోళ్ల ప్రధాన నిర్మాణం ప్రోటీనే. గాయాలు లేదా దెబ్బతిన్న కణజాలాన్ని మరమ్మత్తు చేయడానికి ఇది అవసరం. గ్లూటెన్ అనేది కొన్ని రకాల ధాన్యాలలో సహజంగా ఉండే ఒక ప్రొటీన్ సమ్మేళనం. ఇది ప్రధానంగా గోధుమలు , బార్లీ మరియు రై వంటి ధాన్యాలలో లభిస్తుంది. అయితే ఉదరకుహర వ్యాధి ఉన్నవారు గ్లూటెన్ ఉన్న ఆహారాన్ని తీసుకోకూడదు.

ఉదరకుహర వ్యాధి అనేది ఒక దీర్ఘకాలిక స్వయం ప్రతిరక్షక రుగ్మత (క్రోనిక్ ఆటో ఇమ్యూన్ డిసీజ్ ). ఈ వ్యాధి ఉన్న వ్యక్తి గ్లూటెన్ అనే ప్రొటీన్‌ను తీసుకున్నప్పుడు, వారి రోగనిరోధక వ్యవస్థ పొరపాటున చిన్న ప్రేగుల లోపలి పొరపై దాడి చేస్తుంది.

ఉదరకుహర వ్యాధి రావడానికి గల కారణాలు

ఉదరకుహర వ్యాధి రావడానికి ప్రత్యేకమైన కారణం అంటూ లేదు. ఇది ప్రధానంగా జన్యుపరమైన అంశాలు, గ్లూటెన్ వినియోగం మరియు రోగనిరోధక వ్యవస్థ ప్రతిచర్య కలయిక వల్ల సంభవిస్తుంది.

ఉదరకుహర వ్యాధికి గల ప్రధాన కారణాలు మరియు దోహదపడే అంశాలు వివరంగా కింద ఇవ్వబడ్డాయి:

1. జన్యుపరమైన అంశాలు
ఉదరకుహర వ్యాధి రావడానికి అత్యంత బలమైన కారణం జన్యుపరమైనది. ఈ వ్యాధి రావడానికి దాదాపు 95% మందికి రెండు నిర్దిష్టమైన మానవ ల్యూకోసైట్ యాంటిజెన్ (HLA) జన్యువులు ఉండాలి:

• HLA-DQ2
• HLA-DQ8

ఈ జన్యువులు ఉన్నంత మాత్రాన వ్యాధి వస్తుందని కాదు, కానీ ఈ జన్యువులు లేకపోతే, వ్యాధి వచ్చే అవకాశం దాదాపు ఉండదు. ఈ జన్యువులు ఉన్నవారిలో, గ్లూటెన్ తీసుకున్నప్పుడు రోగనిరోధక వ్యవస్థ అతిగా స్పందిస్తుంది.

2. గ్లూటెన్ వినియోగం

• జన్యుపరమైన సున్నితత్వం ఉన్న వ్యక్తి గ్లూటెన్ అనే ప్రొటీన్‌ను కలిగి ఉన్న ఆహారాన్ని (గోధుమలు, బార్లీ, రై వంటివి) తీసుకున్నప్పుడు ఈ వ్యాధి క్రియాశీలమవుతుంది.
• గ్లూటెన్ లోని ముఖ్య భాగమైన ప్రోలామిన్స్ (ముఖ్యంగా గోధుమలలోని గ్లియాడిన్) చిన్న ప్రేగులలో ఒక విషపూరిత ప్రతిచర్యను (Toxic Reaction) ప్రేరేపిస్తుంది.

3. స్వయం ప్రతిరక్షక ప్రతిచర్య

జన్యుపరంగా ప్రభావితమైన వారిలో, గ్లూటెన్‌కు ప్రతిస్పందనగా ఈ ప్రక్రియ జరుగుతుంది:

• దాడి: శరీరం యొక్క రోగనిరోధక వ్యవస్థ గ్లూటెన్‌ను ప్రమాదకరమైన విదేశీ పదార్థంగా గుర్తించి, పొరపాటున చిన్న ప్రేగులలోని విల్లీ (Villi) అనే నిర్మాణాలపై దాడి చేస్తుంది.
• వాపు (Inflammation): ఈ దాడి కారణంగా ప్రేగులలో దీర్ఘకాలిక వాపు ఏర్పడుతుంది, దీనివల్ల విల్లీ దెబ్బతిని, పోషకాలను గ్రహించే సామర్థ్యం కోల్పోతుంది.

4. ఇతర అంశాలు
కొన్ని సందర్భాలలో, ఈ కింది పరిస్థితులు జన్యుపరంగా ప్రభావితమైన వ్యక్తులలో వ్యాధికి ట్రిగ్గర్స్ కారణం కావచ్చు:

• వైరల్ ఇన్ఫెక్షన్లు: కొన్ని రకాల గ్యాస్ట్రోఇంటెస్టినల్ (జీర్ణవ్యవస్థ) ఇన్ఫెక్షన్లు లేదా అడెనోవైరస్ (Adenovirus) వంటివి ఈ వ్యాధిని ప్రేరేపించవచ్చు.
• శస్త్రచికిత్స : ఏదైనా శస్త్రచికిత్స ముఖ్యంగా జీర్ణవ్యవస్థకు సంబంధించినది కాకపోయినా శారీరక ఒత్తిడి ని కలిగిస్తుంది. ఈ ఒత్తిడి కారణంగా కార్టిసాల్ వంటి హార్మోన్ల స్థాయిలు పెరుగుతాయి మరియు రోగనిరోధక వ్యవస్థ తాత్కాలికంగా అసాధారణంగా స్పందించవచ్చు. జన్యుపరమైన సున్నితత్వం ఉన్నవారిలో, ఈ శారీరక ఒత్తిడి రోగనిరోధక వ్యవస్థను తప్పుదారి పట్టించి, గ్లూటెన్‌పై ప్రతిస్పందించేలా ప్రేరేపించవచ్చు
• గర్భధారణ: గర్భధారణ సమయంలో ఈ హార్మోన్ల స్థాయిలు అసాధారణంగా పెరుగుతాయి. హార్మోన్ల సమతుల్యతలో వచ్చే ఈ మార్పులు రోగనిరోధక వ్యవస్థ ప్రతిచర్యలపై ప్రభావం చూపవచ్చు. జన్యుపరంగా ప్రభావితమైన స్త్రీలలో, ఈ హార్మోన్ల ఒత్తిడి స్వయం ప్రతిరక్షక ప్రతిచర్యలను ప్రేరేపించి, గ్లూటెన్‌కు వ్యతిరేకంగా రోగనిరోధక వ్యవస్థను దాడి చేసేలా చేయవచ్చు.
• తీవ్రమైన ఒత్తిడి : ఒత్తిడికి ప్రతిస్పందనగా, శరీరం కార్టిసాల్ వంటి ఒత్తిడి హార్మోన్లను విడుదల చేస్తుంది. అధిక కార్టిసాల్ స్థాయిలు దీర్ఘకాలంలో రోగనిరోధక వ్యవస్థపై ప్రభావాన్ని చూపుతాయి. జన్యుపరంగా (HLA-DQ2/DQ8 జన్యువులు) ప్రభావితమైన వ్యక్తులలో, తీవ్రమైన ఒత్తిడి రోగనిరోధక వ్యవస్థను అతిగా స్పందించేలా లేదా తప్పుగా స్పందించేలా ప్రేరేపించవచ్చు. ఈ ప్రేరణ గ్లూటెన్‌కు ప్రతిస్పందనగా చిన్న ప్రేగులపై దాడిని ప్రారంభించేలా చేయవచ్చు.
• గమనిక : ఉదరకుహర వ్యాధి రావాలంటే, తప్పనిసరిగా ఆ వ్యక్తికి HLA జన్యువులు ఉండాలి మరియు వారి ఆహారంలో గ్లూటెన్ ఉండాలి. జన్యువు + గ్లూటెన్ కలయికతో పాటు, ఏదైనా పర్యావరణపరమైన ప్రేరేపకం (Trigger) తోడై ఈ వ్యాధి తీవ్రం అవుతుంది.

వెంటనే యశోద వైద్య నిపుణులను సంప్రదించండి.

ఉదరకుహర వ్యాధి లక్షణాలు

ఉదరకుహర వ్యాధి (Celiac Disease) ఏ వయసు వారికైనా రావచ్చు. కొంతమందికి జీర్ణవ్యవస్థకు సంబంధించిన తీవ్రమైన లక్షణాలు ఉంటే, మరికొంతమందికి చాలా తేలికపాటి లేదా జీర్ణవ్యవస్థకు సంబంధం లేని లక్షణాలు మాత్రమే ఉండవచ్చు. కొంతమందికి ఏ లక్షణాలు లేకుండా కూడా ఉండవచ్చు.

ఉదరకుహర వ్యాధి యొక్క లక్షణాలను ప్రధానంగా రెండు విభాగాలుగా విభజించవచ్చు: జీర్ణ సంబంధిత లక్షణాలు మరియు జీర్ణేతర (వ్యవస్థాగత) లక్షణాలు.

జీర్ణ సంబంధిత లక్షణాలు చిన్న ప్రేగులకు జరిగిన నష్టం మరియు పోషకాలను సరిగా గ్రహించలేకపోవడం వల్ల వస్తాయి.

• దీర్ఘకాలిక విరేచనాలు : ఇది చాలా సాధారణ లక్షణం. మలం వాసన ఎక్కువగా, జిడ్డుగా మరియు తేలికగా ఉండవచ్చు.
• పొత్తికడుపు నొప్పి మరియు ఉబ్బరం : కడుపులో తరచుగా నొప్పిగా లేదా గ్యాస్‌తో నిండినట్లు ఉబ్బరంగా అనిపించడం. ఈ వ్యాధి ఉన్నవారికి నొప్పి కలగడం చాలా అరుదుగా ఉంటుంది.
• గ్యాస్ : అధికంగా గ్యాస్ ఉత్పత్తి కావడం.
• మలబద్ధకం : కొందరిలో విరేచనాలకు బదులుగా మలబద్ధకం కూడా కనిపించవచ్చు.
• వాంతులు మరియు వికారం : ముఖ్యంగా పిల్లలలో ఈ లక్షణాలు ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి.
• రక్తహీనత (Anemia): ఇనుము లోపం (Iron Deficiency) కారణంగా తీవ్రమైన రక్తహీనత వస్తుంది, దీనివల్ల నిరంతర అలసట, బలహీనత మరియు నీరసం ఉంటాయి.
• బరువు తగ్గడం (Weight Loss): పోషకాలు సరిగా లభించకపోవడం వల్ల వివరించలేని బరువు తగ్గడం.
• ఎముకల సమస్యలు: కాల్షియం మరియు విటమిన్ D లోపం కారణంగా ఎముకలు బలహీనపడి, ఎముక సాంద్రత తగ్గడం (Osteoporosis) లేదా కీళ్ల నొప్పి రావడం.
• అలసట (Fatigue): నిద్ర ఎంత ఉన్నా, తీవ్రమైన మరియు దీర్ఘకాలిక అలసట ఉండటం.
• డెర్మటైటిస్ హెర్పెటిఫార్మిస్ (Dermatitis Herpetiformis): ఇది ఉదరకుహర వ్యాధితో సంబంధం ఉన్న ఒక ప్రత్యేకమైన దురదతో కూడిన దద్దుర్లు. సాధారణంగా మోచేతులు, మోకాళ్లు, తల మరియు పిరుదులపై చిన్న బొబ్బలు కనిపిస్తాయి.
• నరాల సమస్యలు (Neuropathy): విటమిన్ B12 వంటి పోషకాల లోపం వల్ల చేతులు, కాళ్లు లేదా పాదాలలో తిమ్మిరి, మంట లేదా సూదులు గుచ్చిన అనుభూతి (Tingling sensation) కలుగుతుంది.
• తల నొప్పి (Headaches): తరచుగా లేదా దీర్ఘకాలిక తలనొప్పి.

ఇతర లక్షణాలు

• నోటిలో పుండ్లు (Mouth Ulcers): తరచుగా నోటిలో పుండ్లు లేదా చికాకు రావడం.
• దంతాల సమస్యలు (Dental Problems): దంతాల ఎనామెల్ దెబ్బతినడం లేదా రంగు మారడం.
• మానసిక ఆరోగ్యం: డిప్రెషన్ (కుంగుబాటు) మరియు ఆందోళన (Anxiety).
• సంతాన సమస్యలు (Reproductive Issues): స్త్రీలలో ఆలస్యంగా ఋతుస్రావం రావడం, సంతానలేమి (Infertility) లేదా తరచుగా గర్భస్రావాలు కావడం.

ఉదరకుహర వ్యాధి ఉన్న చాలా మందికి విరేచనాలు వంటి లక్షణాలు ఉండకపోవచ్చు, కేవలం రక్తహీనత లేదా అలసట వంటి జీర్ణేతర లక్షణాలు మాత్రమే ఉండవచ్చు. అందుకే సరైన రోగ నిర్ధారణ కోసం వైద్యుడిని సంప్రదించడం ముఖ్యం. ఉదరకుహర వ్యాధిని నియంత్రణలో ఉంచకపోతే ఇది తీవ్రంగా మారి చిన్నప్రేగులో ఒకరకమైన క్యాన్సర్ (T Cell లింఫోమా) రావడానికి కారణం అవుతుంది.

ఉదరకుహర వ్యాధికి అందించే చికిత్స

ఉదరకుహర వ్యాధి (Celiac Disease) అనేది ఒక దీర్ఘకాలిక స్వయం ప్రతిరక్షక వ్యాధి కాబట్టి, దానికి పూర్తిగా నయం చేసే చికిత్స అందుబాటులో లేదు. అయితే, ఈ వ్యాధికి అత్యంత ప్రభావవంతమైన మరియు ఏకైక చికిత్స, జీవితాంతం గ్లూటెన్-రహిత ఆహారం పాటించడం.

చికిత్సా విధానం మరియు నిర్వహణ వివరంగా కింద ఇవ్వబడ్డాయి:

• గ్లూటెన్-రహిత ఆహారం : గ్లూటెన్ తీసుకోవడం పూర్తిగా ఆపడం ద్వారా చిన్న ప్రేగులకు జరిగిన నష్టం తిరగబడుతుంది , విల్లీ తిరిగి సాధారణ స్థితికి వస్తాయి మరియు పోషకాలను గ్రహించే సామర్థ్యం మెరుగుపడుతుంది.
  గ్లూటెన్ ఉన్న ఈ ఆహారాన్ని కూడా పూర్తిగా నివారించాలి:
• గోధుమలు (Wheat): గోధుమ పిండి, రవ్వ, మైదా, గోధుమ ఆధారిత బ్రెడ్, పాస్తా, కేకులు, బిస్కెట్లు మొదలైనవి.
• బార్లీ (Barley): మాల్ట్ (Malt), మాల్ట్ ఫ్లేవరింగ్, బీర్ (Beer).
• రై (Rye): రై బ్రెడ్.
• ట్రిటికేల్ (Triticale): గోధుమ మరియు రై సంకరం.
• ఓట్స్: ఓట్స్లో గ్లూటెన్ శాతం చాలా తక్కువగా ఉంటుంది. మార్కెట్లో మనకు గ్లూటెన్ ఫ్రీ ఓట్స్ లభిస్తాయి.

సురక్షితమైన ఆహారాలు

కింది ఆహారాలలో సహజంగా గ్లూటెన్ ఉండదు, కాబట్టి వీటిని తీసుకోవచ్చు:

• బియ్యం (Rice): అన్నం, బియ్యం పిండి.
• మొక్కజొన్న (Corn).
• బంగాళాదుంపలు (Potatoes).
• పండ్లు మరియు కూరగాయలు.
• మాంసం, చేపలు, గుడ్లు (సాధారణంగా గ్లూటెన్ లేనివి).
• నట్స్ మరియు సీడ్స్.
• గ్లూటెన్-రహిత ధాన్యాలు: క్వినోవా (Quinoa), బక్ వీట్ (Buckwheat), జొన్నలు (Sorghum), రాగులు, అమరంథ్ (Amaranth).

గమనిక : కొన్ని ఆహార ఉత్పత్తులు తయారీ సమయంలో గ్లూటెన్ కాలుష్యానికి (Cross-Contamination) గురయ్యే అవకాశం ఉంది. కాబట్టి, ఆహార ప్యాకేజీలపై “గ్లూటెన్-రహితం” (Gluten-Free) అనే లేబుల్‌ను మాత్రమే చూసి కొనుగోలు చేయాలి.

మందులు మరియు సప్లిమెంట్లు : గ్లూటెన్-రహిత ఆహారం తీసుకోవడం ప్రారంభించిన తర్వాత కూడా, ప్రేగులు నయం కావడానికి సమయం పడుతుంది. ఈ సమయంలో లోపించిన పోషకాలను భర్తీ చేయడానికి వైద్యులు వీటిని సూచించవచ్చు:

• పోషకాహార సప్లిమెంట్లు: చిన్న ప్రేగుల నష్టం కారణంగా ఏర్పడిన లోపాలను సరిచేయడానికి ఇనుము (Iron), విటమిన్ బి12, విటమిన్ డి, ఫోలేట్ మరియు కాల్షియం సప్లిమెంట్లు అవసరం కావచ్చు.
• వాపు నిరోధక మందులు: తీవ్రమైన ఇన్ఫ్లమేషన్ (వాపు) ఉన్నవారికి, ముఖ్యంగా వ్యాధికి నిరోధకత (Refractory Celiac Disease) ఉన్న అరుదైన సందర్భాలలో, ప్రేగుల వాపును తగ్గించడానికి కొద్ది కాలం పాటు కార్టికోస్టెరాయిడ్స్ వంటి మందులను వాడవచ్చు.
• వైద్య పరీక్షలు: చికిత్స ప్రారంభించిన తర్వాత వ్యాధి నియంత్రణలో ఉందో లేదో తెలుసుకోవడానికి క్రమం తప్పకుండా రక్త పరీక్షలు చేస్తారు. ఈ పరీక్షల్లో గ్లూటెన్‌కు వ్యతిరేకంగా ఉత్పత్తి అయిన యాంటీబాడీస్ స్థాయిలు (Antibody Levels) తగ్గాయో లేదో పరీక్షిస్తారు.
• ఎముక సాంద్రత పరీక్ష: విటమిన్ డి మరియు కాల్షియం సరిగా గ్రహించకపోవడం వల్ల ఎముకలు బలహీనపడతాయి. కాబట్టి, ఎముక సాంద్రతను (Bone Density) కొలవడానికి DEXA స్కాన్ వంటి పరీక్షలు చేస్తారు.
• గ్యాస్ట్రోఎంటరాలజిస్ట్ పర్యవేక్షణ: ఉదరకుహర వ్యాధిని నిర్వహించడానికి ఒక గ్యాస్ట్రోఎంటరాలజిస్ట్ (Gastroenterologist) పర్యవేక్షణ అవసరం. అలాగే, ఆహార నిపుణుడి (Dietitian) సలహా తీసుకోవడం వలన గ్లూటెన్-రహిత ఆహారం గురించి స్పష్టమైన అవగాహన వస్తుంది. కుటుంబ సభ్యులు అందరికి వ్యాధి నిర్ధారణ పరీక్షలు చేయించుకోవాలి.

గ్లూటెన్-రహిత ఆహారాన్ని కఠినంగా పాటించడం అనేది ఉదరకుహర వ్యాధికి ఏకైక పరిష్కారం మరియు ఆరోగ్యకరమైన జీవితాన్ని గడపడానికి కీలకంగా ఉంటుంది.

మీ ఆరోగ్య సంరక్షణ గురించి ఏవైనా సందేహాలు ఉన్నాయా? సహాయం చేయడానికి మేము సిద్దంగా ఉన్నాము! మా అనుభవంతులైన నిపుణుల సలహా కొరకు +918065906165 కి కాల్ చేయగలరు. కి కాల్ చేయగలరు.